پس از ورود به هشتی عمارت تاریخی موسی خانی در مسیر دالان به حیاط وارد میشویم. دالانی که هشتی را به حیاط اندرونی متصل میکند، نیمه تاریک است. فضا به تدریج روشنتر میشود، آنقدر که همزمان و هممکان به روشنی و با اختلاف سطح به اندازه چهارپله پایین تر از دالان، تفکیک به حیاط می رسیم. حیاط اتاقی است بدون سقف با بدنه های مشخص، کفی آراسته از درخت و خاک و آب. کف حیاط با حضور آب و گیاه تعریف شده و جان مییابد. حوض پرآب، با ابعاد و شکلی موزون و متناسب با سطح حیاط و در میانه آن شکل می گیرد.
به گزارش سپتا، در ادامه معرفی عمارت زیبای موسیخانی شهربابک استان کرمان به تشریح و معرفی جزییات حیاط این عمارت شگفت انگیزی تاریخی می پردازیم تا بیشتر با معماری آن آشنا شوید، پس از ورود به هشتی عمارت تاریخی موسیخانی در مسیر دالان به حیاط وارد میشویم. دالانی که هشتی را به حیاط اندرونی متصل میکند، نیمه تاریک است. فضا به تدریج روشنتر میشود، آنقدر که همزمان و هممکان به روشنی و با اختلاف سطح به اندازه چهارپله پایینتر از دالان، تفکیک به حیاط میرسیم. حیاط اتاقی است بدون سقف با بدنههای مشخص، کفی آراسته از درخت و خاک و آب. کف حیاط با حضور آب و گیاه تعریف شده و جان مییابد. حوض پرآب، با ابعاد و شکلی موزون و متناسب با سطح حیاط و در میانه آن شکل می گیرد.
همه ی فضاها در اطراف حیاط سازماندهی شده و حیاط در دل بنا قرار دارد. در عمارت موسی خانی با وجود اینکه همهی فضاها در چهار وجه حیاط سازماندهی شدهاند ولی حریم هر فضا کاملاً مشخص شده و فضاها از حیاط تفکیک شدند. این تفکیک فضایی با اختلاف ارتفاع، وجود ایوان، پیش فضا و تنوع مصالح مشخص گردیده است. برای حفظ محرمیت هر چه بیشتر در بناهای تاریخی در گذشته، معمولاً دو حیاط اندرونی و بیرونی وجود داشته که حیاط اندرونی برای استفادهی اهل بنا و حضور محارم و حیاط بیرونی برای حضور افراد غریبه تر و مهمانها بوده است. همانگونه که پیشتر گفته شد؛ دو حیاط عمارت موسیخانی از طریق یک دو تختگاه که در ضلع غربی بنا و میان دو حیاط اندرونی و بیرونی قرار دارند، به هم متصل میشدند. مسیر تختگاه فقط برای استفادهی اهل عمارت بوده است و به نوعی محرمیت دیداری را در مقابل نظارت سربازان و بیگانگان ایجاد می کرده است.
میانسرا با تناسب طلایی ایرانی و جهت گیری دستوری خود، در تمام سال محیط بهداشتی مطبوعی فراهم و از گردش آفتاب و نور خورشید، بهترین استفاده را برای فضاهای گردا گرد خود کسب و تامین میکند. در صورتی که جهت گیری یاد شده با مسیر باد غالب و جریان نور مطلوب استقرار غربی ، جهت اصلی بنا شمال شرقی به سمت جنوب غربی است.جهتیابی میانسراها به قرار فوق، حاصل ترسیم هندسی مستطیل های محیط است.
در قسمت شمالی میانسرا، فضاهای آفتاب روی قابل استفاده در تمام فصول (بویژه زمستان) مستقر است. در غرب که پرسایه است بخش بهارنشین قرار میگیرد. در شرق بخش تابستاننشین بنا قرار دارد، فضاهای کم اهمیت و انبار غلات در قست میانی ضلع شرقی و شمالی قرار دارد. این فضاها بیشتر از سقف نور میگیرند و در و روزن به میانسرا ندارند.
طرح حوض میانی حیاط اندرونی به شکل مستطیل شکل و در قسمت حیاط بیرونی به شکل هشت ضلعی ایرانی با تناسب طلایی بودهاند. و ارتباط میان دو حوض حیاط عمارت موسیخانی از طریق یک کانال زیرزمینی مسیر جریان آب که متأسفانه در حال حاضر مسدود است؛ به هم متصل می شدند.
در اطراف هر حوض به صورت متقارن چهار باغچه قرار داشته (چهارباغ) که از بوتهها، گلها، سبزیجات و درخت های بومی شهربابک مملو بوده که متاسفانه در حال حاضر تخریب شده است. باغچه های اطراف حوض آب رطوبت، سبزی، طراوت و رنگآمیزی حیاط را در فصول مختلف تأمین می کردند. رؤیت این گیاه ها و درخت ها از درون تمامی پنجره هایی که رو به حیاط باز می شوند، میسر بوده است. افراد می توانستند رشد ونمو گیاهان را در هر فصل نظاره گر باشد. بدنههای حیاط کاملاً تعریف شده و جبهههای حیاط را جبهه های بنا و فضاهای پوشیده تشکیل می دهند و در سمت هایی که بنا وجود ندارد، دیوار نقش فعال در تعریف حیاط ایفا می کند. ارتفاع دیوار به اندازهای است که حس در بر گرفتگی را در حیاط ایجاد میکند. علاوه بر این، دیوارها با برخورداری از جلوه های معمارانه به خاطر حضور طاقی ها، هلالیها، نقش ها و رنگ ها، بدنه حیاط را کامل می کنند تقریبا همه راهها، پلهها و تختگاهها، اتاقها به حیاط متصل هستند همچنین حیاط نیز چشم انداز طراحی شده و برای تمام اتاقها و فضاهای خرد و کلان عمارت آراسته است به این ترتیب، در اغلب فصول سال و اغلب ساعت های روز و شب قابل استفاده هستند و این استفاده حدومرز ندارد و کامال قابل توسعه و افزایش است.
در عمارت تاریخی موسیخانی بیش از یک حیاط وجود دارد. دو حیاط در بخش اندرونی و بیرونی عمارت و سه حیاط در طبقه اول و در اختیار قلمرو خصوصی است. این چنین نامگذاری فضاها و حیاطها توانایی تداخل و ترکیب قسمتهای مختلف عمارت را کاهش نمیدهد. لذا بحث جدایی عام و خاص، خود بخشی از توان معمارانه محسوب میشود که میتواند در صورت لزوم به ادغام فضاهای جداشده منجر شود.
